Geschiedenis spoorwegen
in en om
Roosendaal
 
Niets uit deze website mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van kopie, op digitale of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van auteur en/of webmaster.
 
 
 

Een 'tour d'horizon' vanaf het stationsgebouw te Roosendaal

 
In maart 1987 verscheen een boekje met als titel ‘Roosendaal, een spoorwegstation als ’s lands voorportaal’. Het eerste exemplaar werd overhandigd aan de toenmalige rayonchef J.A. Veen, die als zodanig in dienst was van medio 1984 tot eind 1987. Het was voor mij de gelegenheid hem te vragen een bezoek te mogen brengen op plaatsen die normaal niet voor het publiek toegankelijk zijn. Hij kwam zijn toezegging na en regelde via zijn groepschefs enkele excursies in april en mei 1987.
 
 

Dat bracht mij niet alleen op het dak van het stationsgebouw (op de foto boven, rechts ongeveer 19 meter hoog), maar ook in veel andere vertrekken, alsmede de onderaardse gang (inmiddels buiten gebruik) tussen het verwarmingsgebouw en het stationsgebouw. Alle nu volgende foto's zijn genomen op 15 april 1987, dus ruim 25 jaar geleden. Bovendien kreeg ik de gelegenheid om een uurtje (op 5 mei, Bevrijdingsdag) te fotograferen tussen de sporen aan de oostzijde van het seinhuis B, waar het toen nog een komen en gaan was van goederentreinen en zelfs een posttrein. Maar dit is voor later.
 
 
Nog iets over het boekje
Het boekje was uitgevoerd in het formaat A5 en telde 64 bladzijden. Het is al lang meer verkrijgbaar en werkelijk een ‘collectors item’.
De titel lijkt enigszins op de in 2004 verschenen uitgave, die viermaal zoveel en ook viermaal zo grote bladzijden telt. Daarnaast heeft het achtmaal zoveel foto’s en daarom wordt het in de wandelgangen ook wel ‘De Grote Broos’ genoemd. Voor dit boek is dan ook in de titel het woord 'spoorwegknooppunt' gekozen in plaats van 'spoorwegstation', terwijl op advies van de uitgever de aanvulling ‘in het zuiden’ werd geplaatst.
 
Gepleit voor behoud van monumenten
In het kleine boekje werd tegelijkertijd gepleit voor het behoud van het seinhuis B, de locomotievenloods met werkplaats en het kantoor-gebouw van Van Gend & Loos. Het laatste stond op dat moment al enkele jaren leeg en viel eind december 1989 zonder slag of stoot onder de slopershamer. Roosendaal was toen nog lang niet rijp voor enige gemeentelijke monumentenzorg.
Eerst moesten er enkele 'dodelijke' slachtoffers vallen, voordat het roer schoorvoetend werd omgegooid. Het is dat het seinhuis B en de locomotievenloods met werkplaats in 1987 nog volop in gebruik waren (en zelfs nog tot 1994-1995), anders waren ze ongetwijfeld ook roemloos ten onder gegaan in het Roosendaalse slopersgeweld. Ook de toenmalige NS was de gebouwen niet welgezind. Zij vond dat ze in Nederland al genoeg had gedaan aan Monumentenzorg. Helaas was Roosendaal op dit punt volledig buiten de boot gevallen.
Pas op het moment van buiten gebruik stellen kwam er een andere opstelling van de kant van het gemeentebestuur. Het was bereid een procedure te starten tot het op de Rijksmonumentenlijst plaatsen van de twee gebouwen. Gedurende dit traject mochten die dan ook niet gesloopt worden, een eerste voorlopige bescherming in afwachting van beter. Dat het zeven jaar touwtrekken zou worden, was toen nog niet te voorzien. Op verzoek van wijlen wethouder Toon de Bruijn, heb ik mijn zienswijze nog uitgelegd voor een adviescommissie in Zoetermeer. Nadat de NS alle rechtszaken had verloren, duurde het echter nog tien jaar, voordat er daadwerkelijk geld vrij kwam voor een behoud op lange termijn.
 
 
De karakteristieke zuidwand van het Stationsplein, kijkend vanaf het dak van het stationsgebouw

In 1987 is de karakteristieke gevelpartij aan het Stationsplein tussen de Brugstraat en de Admiraal Lonckestraat nog geheel aanwezig. Het monumentale kantoorgebouw met bovenwoningen voor Van Gend & Loos, H. Colignon & Cie werd op 1 mei 1911 officieel in gebruik genomen. Als architecten traden op: Frank Blockx uit Antwerpen en Josephus A.S.M. de Lepper uit Roosendaal. De Lepper was geboren op 3 augustus 1880 te Breda en stierf vrij plotseling op 25 februari 1915 te Roosendaal aan 'febris typhoidea' (koorts na een besmetting door typhusbacillen in voedsel). Hij woonde met zijn vrouw en twee kleine kinderen vanaf 1912 in het door hem zelf ontworpen pand aan het Stationsplein 5A. Dat is het pand helemaal links in beeld.
Overigens was De Lepper ook de architect van het op 25 februari 1911 naast zijn woonhuis geopende hotel-café-restaurant 'Nieuw Zeeuwsch Koffiehuis'. Dat was gebouwd in opdracht van hotelhouder Petrus J.W. Verbunt, geboren op 12 maart 1882 te Tilburg. In 1915 deed hij de zaak van de hand aan Petrus Goderie, geboren op 1 januari 1868 te Roosendaal en broodbakker van beroep. Terwijl Verbunt weer kelner werd, had Petrus Goderie zijn zaak gekocht met de bedoeling om twee van zijn kinderen, de kelners Franciscus en Antonius, aan een eigen hotel-café-restaurant te helpen. Zelf stierf Petrus al op 13 maart 1924. De naam Goderie zou tot in onze tijd met de zaak verbonden blijven.
Om het verhaal compleet te maken: ook het woonhuis rechts van Goderie was een ontwerp van De Lepper en kwam in 1912 tot stand. De opslagloods naast Van Gend & Loos dateert uit 1921. Rechts in de bocht van de Stationsstraat naar de Brugstraat werd in juni 1914 het hotel-café-restaurant 'Central' geopend. Eerst was er het plan om daar een woning voor de stationschef te bouwen, maar dat was in 1909 na twee jaar touwtrekken tussen burgemeester August Coenen en de spoorwegmaatschappij afgeketst.
Wel zijn er toen stemmen opgegaan om de Brugstraat om te dopen in Burgemeester Dwarsstraat, want Coenen had de nieuwbouw van het Roosendaalse stationscomplex zeker vijf jaar weten te vertragen.
Helaas viel rond Kerstmis 1989 het beeldbepalende pand van Van Gend & Loos (met de opslagloods uit 1921) zonder slag of stoot in slopershanden, nadat het al bijna vijf jaar leeg had gestaan en er geen koper was komen opdagen. Het hotel-café-restaurant Goderie viel drie jaar later ten offer aan een grootscheepse moderniseringsdrift, waarbij de hele gevelpartij inclusief de twee woonhuizen totaal werden vernietigd. Al met al is dit een schoolvoorbeeld van hoe het niet moet met beeldbepalende panden, een 'stad' als Roosendaal onwaardig.
 
 
De karakteristieke oostwand van het Stationsplein, kijkend vanaf het dak van het stationsgebouw
Van links naar rechts:
1. op de voorgrond de puntgevel van het middengedeelte van het stationsgebouw uit 1907,
2. de rijwielstalling uit 1949 met achter de siermuur in laagbouw eenvoudige uitbreidingen in latere jaren,
3. de siermuur als afscheiding van het goederenemplacement uit 1949,
4. de monumentale toegangspoort tot het goederenemplacement uit 1949, met het beeld,
en kort erachter de garage van de bedrijfsbrandweer,
5. het verwarmingsgebouw met schoorsteen, uitgevoerd als een toren, voorzien van drie beelden, uit 1949,
6. ervoor een pleintje, dat bedoeld was voor een café-restaurant, maar dat wegens gebrek aan geld en bezwaren van de eigenaar van het tegenover gelegen hotel-café-restaurant Goderie niet doorging,
7. linksachter de in 1971 en 1975 in twee delen (elk 40,8 x 17,9 meter) gebouwde uitvoerloods van Van Gend & Loos,
waarvoor het administratiegebouw van de goederendienst uit 1907 moest wijken, thans verhuurd aan derden,
8. rechts daarvan twee dienstwoningen uit 1910 voor de machinedrijvers van de elektriciteitscentrale, thans verhuurd aan derden,
9. erachter de werkplaats voor de Dienst van Weg en Werken (Seinwezen) uit 1907, thans verhuurd aan derden.
In de verte staan links de H. Hartkerk en rechts het voormalige ziekenhuis Charitas, sinds 1968 bejaardentehuis met rechts daarvan de (nog bestaande) kapel. Het Stationsplein heeft nog de originele bestrating uit 1949.
 
 
De oostzijde van het stationsemplacement, kijkend vanaf het dak van het stationsgebouw
Van links naar rechts:
1. het seinhuis B uit 1907, thans op de Rijksmonumentenlijst, al 18 jaar leegstaand en wachtend op herbouw elders,
2. in de verte de locomotievenloods met werkplaats uit 1907, thans in restauratie, alsmede de werkplaats van Conrail BV in het vroegere kolenpark van het tractiedepot,
3. midden in beeld de vroegere dienstwoningen van het stationsgebouw uit 1907 (sinds 1972 decennialang in gebruik geweest als kantoor en nu in restauratie),
4. helemaal vooraan het dak van de stationshal en de kantoorruimten voor personeel uit 1949, thans in restauratie,
5. achter het stationsgebouw de vroegere (douane-)goederenloods, van 1968 tot 1992 in gebruik bij Van Gend & Loos, thans op de Rijksmonument staand en verhuurd aan derden,
6. ervoor rechts in laagbouw het nieuwe eenlaags kantoorgebouw van Van Gend & Loos uit 1984,
7. ervoor tussen stationsgebouw en goederenloods het tweelaags kantoorgebouw van de Dienst van Weg en Werken uit 1968, later in gebruik bij NS-Reizigers,
8. helemaal rechts de oude loods voor binnenlands goederenvervoer uit 1907 (afgebroken in april 1989) en erachter de uitvoerloods van Van Gend & Loos, gebouwd in 1980.
Het nieuwe kantoor van Van Gend & Loos uit 1984 naast de goederenloods betekende de sluiting van het monumentale pand op de hoek van de Brugstraat en het Stationsplein en daarmee ook de ondergang van het pand.
 
 
De oostzijde van het stationsemplacement, kijkend vanaf het dak van het stationsgebouw
Van links naar rechts:
1. het seinhuis B uit 1907, thans op de Rijksmonumentenlijst, al 18 jaar leegstaand en wachtend op herbouw elders,
2. erachter de seinbrug (verplaatst naar het tractieterrein in 2002) en de rangeerheuvel (opgebroken in juli 1991),
3. de grindwasinstallatie uit 1986, gebouwd in de voormalige 'Hoge Bergen', het terrein waarop in 1905-1907 het overtollige zand uit de egalisatie voor de aanleg van het stationsemplacment was gedeponeerd,
4. in de verte de locomotievenloods met werkplaats uit 1907, thans in restauratie, alsmede de werkplaats van Conrail BV in het vroegere kolenpark van het tractiedepot,
5. helemaal rechts een stukje van de vroegere dienstwoningen van het stationsgebouw uit 1907 (sinds 1972 decennialang in gebruik geweest als kantoor en nu in restauratie).
 
 
De oostzijde van het stationsemplacement, kijkend vanaf het dak van het stationsgebouw
Van links naar rechts:
1. de openbare laad- en losplaats uit 1966, in 1993 omgebouwd tot containerterminal, in 1997 tot Houtbank, in januari 2012 gesloten,
2. het gebouw voor de Dienst van Weg en Werken (Wegonderhoud) uit 1987,
3. het gebouw voor de rangeerdienst, slechts een restant van het vroegere water-reservoirgebouw uit 1907,
4. het gebouw van de Centrale Verkeersleiding in de regio Zuid-West (EBP/NX) uit 1972, in 2011 vernieuwd en uitgebreid.
Helemaal rechts is nog een van de vroegere drie arbeiderswoningen uit 1910 te ontwaren. Twee van de drie woningen werden in 1943 volledig vernield bij een bombardement en de laatste verdween in het najaar van 1988 door afbraak.
 
 
De westzijde van het stationsemplacement, kijkend vanaf het dak van het stationsgebouw
Van links naar rechts:
1. de huizen aan de Industriestraat,
2. de opslagtanks van Wubben Olie BV,
3. de restanten van de vroegere Asselbergs IJzergieterijen, nu plaats biedend aan het RBC-stadion,
4. op de voorgrond de overkapping van het tweede perron en een deel van het goederenemplacement.